Wat is het aandeel van Nederland in de Afrikaanse slavenhandel?

In 1492 werd Amerika ontdekt. In de eeuwen daarna trokken steeds meer Europeanen naar de ‘Nieuwe Wereld’ om daar te wonen en te werken. In de gebieden waar het klimaat gunstig was werden plantages aangelegd, waar suiker, koffie, cacao, bananen en andere producten op verbouwd werden. Aan het einde van de zeventiende eeuw vestigden de eerste Nederlandse plantagehouders zich in Suriname. Het leek voor hen in eerste instantie moeilijk om aan voldoende arbeidskrachten te komen, omdat een groot deel van de Zuid-Amerikaanse bevolking was gestorven aan ziekten, of geweld als gevolg van de veroveringen van de Europeanen. De arbeiders zouden dus ergens anders vandaan moeten komen. De Nederlandse plantagehouders wendden zich daarvoor tot de Afrikaanse slavenmarkt, waar overigens al decennialang slaven vandaan werden gehaald.

Sinds wanneer namen Nederlanders deel aan de slavenhandel?

Aanvankelijk wilden de Nederlanders niets weten van de slavenhandel. Het was in hun ogen immoreel en slavernij kwam sinds het begin van de middeleeuwen eigenlijk niet meer voor in  West-Europa. De Nederlanders veroordeelden de katholieke Portugezen en Spanjaarden nog in de zestiende eeuw voor het verhandelen en inzetten van slaven in Zuid-Amerika. Deze veroordeling zou echter veel te maken kunnen hebben met de oorlog waarin de protestantse Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden destijds verwikkeld waren met de katholieke Spanjaarden en Portugezen in de zestiende eeuw. Bovendien waren de Nederlanders destijds nog niet in het bezit van grote gebieden in Amerika, waar de inzet van slaven tot grote economische groei kon leiden. Zo’n veroordeling konden de Nederlanders dus makkelijk permitteren.

Pas toen de Nederlanders steeds meer gebieden veroverden in Zuid-Amerika, zagen zij steeds meer het nut van de inzet van slaven. Het zou kunnen dat racisme destijds een rol heeft gespeeld in de keuze om dwangarbeiders uit Afrika te halen en bijvoorbeeld niet misdadigers uit eigen land tot slavernij te veroordelen en te verschepen naar Zuid-Amerika. Zo ontstond er aan het einde van de zestiende eeuw een driehoekshandel, waarbij schepen (vanaf 1621 van de West-Indische Compagnie) vanuit Nederland naar de westkust van Afrika vertrokken om slaven te kopen, om vervolgens die slaven naar Zuid-Amerika te brengen en daar aan hun nieuwe eigenaren te verkopen.

Waarom werden slaven uit Afrika gehaald?

Waarom richtten de Nederlanders en de Europeanen zich tot Afrika? Is racisme dan de enige reden dat de slaven uit Afrika werden gehaald? Het antwoord is nee. De grootste reden dat de slaven uit Afrika werden gehaald is omdat in Afrika al vele eeuwen lang een grote slavenhandel bestond. Slavernij was in Afrika, in tegenstelling tot de christelijke cultuur in West-Europa, letterlijk de gewoonste zaak van de wereld. Er waren veel mensen van de inheemse bevolking van Afrika die in het bezit van slaven waren.

In Afrikaanse oorlogen werden regelmatig krijgsgevangen als slaaf verkocht. Veel misdadigers werden ook veroordeeld tot slavernij. Het kwam ook nog weleens voor dat een persoon door zijn familie als slaaf werd verkocht. De slaven in Afrika werden niet alleen verkocht aan andere Afrikanen. Er bestond ook al eeuwenlang een handelsnetwerk met Arabische slavenhandelaren. Zij kochten de slaven in Afrika en verkochten deze weer in het Midden-Oosten. De Europeanen kochten vanaf de zestiende eeuw dus ook slaven van de Afrikanen. De Europeanen hebben sinds de val van het Romeinse rijk vrijwel niet meer het belang van het hebben van slaven gezien. Bovendien zou slavernij volgens veel Europeanen moreel onjuist zijn. Pas toen de Europeanen koloniën stichtten in Amerika zagen zij een economisch belang in de slavenhandel.

Naar schatting zijn circa 12 miljoen Afrikaanse slaven door de Europeanen uit Afrika gehaald en naar Amerika gebracht. Ondanks dat dit op grote schaal onmenselijk leed teweeg heeft gebracht is dit aantal zeer gering in vergelijking met het totaal aantal slaven dat door de eeuwen heen door de Afrikanen zelf zijn verhandeld.  Dit aantal is echter niet te achterhalen, omdat de de periode waarin dit gebeurde te groot is en de Afrikanen niet documenteerden hoeveel en welke slaven zij verhandelden.

Wat is het aandeel van Nederland in de Afrikaanse slavenhandel?

Wat is dan het aandeel van Nederland in de slavenhandel? Het aandeel van Nederland bedroeg gemiddeld niet meer dan 5 procent. Dat zijn dus 600.000 slaven geweest. De andere 95 procent, oftewel 11.400.000 slaven werden door andere Europeanen naar Amerika verscheept.

Engeland, Portugal en Frankrijk hebben veel meer slaven vervoerd dan Nederland. Nederland is een klein land en had vergeleken met die landen een relatief klein aandeel in de slavenhandel. In relatie tot de Deens, Zweedse, Spaanse en Duitse slavenhandel had Nederland echter een relatief groot aandeel in de slavenhandel. Slavernij werd in Nederland vrij laat (natuurlijk altijd te laat) afgeschaft, namelijk in 1863 pas.