Plato’s Allegorie van de Grot

In de geschiedenis van de mensheid zijn er veel grote denkers geweest die veel invloed gehad hebben op het bewustzijn van de mensen. Zij hebben ons geleerd anders naar de wereld te kijken dan wij daarvoor deden. In dit eerste artikel van deze reeks over grote filosofen behandelen we een filosofie van een grote denker van de Griekse oudheid. Zijn naam was Plato. We zoomen in op zijn allegorie van de grot.

Grote filosofen: Plato

Plato was een Griekse filosoof die leefde van circa 427 voor Christus tot 347 voor Christus. Hij stichtte de Atheense Academie, een school waar jonge mannen middels logica leerden te redeneren. Plato is vooral bekend geworden met zijn opgeschreven dialogen, waarin hij zijn leermeester Socrates als hoofdpersoon nam. Hierin werden allerlei filosofieën van Plato (en Socrates) uitgewerkt in de vorm van dialogen tussen Socrates en zijn leerlingen en andere gesprekspartners.

Plato’s Allegorie van de Grot

Plato beschrijft de wereld waar wij in leven en de reis die een ware filosoof maakt aan de hand van zijn ‘Allegorie van de Grot’. Hierin legt hij uit dat een diepe ingang leidt naar een grot. In deze grot zitten enkele gevangen met hun lichaam en nek vastgeketend met hun hoofd richting de achterste wand van de grot, zodat zij niet de ingang van de grot kunnen zien. De grot ligt bovendien zo diep verscholen door de diepe ingang waardoor het zonlicht niet het deel van de grot kan bereiken waar de gevangenen zitten. Direct achter de gevangenen bevindt zich een muurtje, net iets hoger dan de gevangenen zelf. Achter dit muurtje bevindt zich een vuur waaromheen mensen lopen die spullen zoals poppen dragen. Hierdoor verschijnen de schaduwen van deze objecten op de wand van de grot waar de ogen van de gevangenen op gericht zijn. Omdat de gevangen hun hoofden niet kunnen draaien zijn de schaduwen het enige wat zij kunnen zien en het enige wat zij weten. Hun werkelijkheid bestaat alleen uit schaduwen en echo’s.

Als één van de gevangen zich van zijn ketens weet te ontdoen en weet op te staan en zich om te draaien kan hij het vuur en de objecten aanschouwen. Het licht van het vuur zal pijn doen aan zijn ogen, maar na enige tijd zal hij begrijpen dat het vuur de schaduwen op de wand veroorzaakt. Hij begrijpt ineens een stuk meer van de werkelijkheid. Het zou ook kunnen dat de losgebroken gevangene besluit verder te willen kijken en zich naar de uitgang van de grot begeeft om de wereld buiten de grot te kunnen zien. Hier zal hij geconfronteerd worden met nog feller licht dan die van het vuur in de grot, namelijk het zonlicht. Het zal voor hem nog langer duren om aan dit licht te wennen, maar als hij eenmaal hier de tijd voor heeft genomen zal hij de echte wereld, dankzij het zonlicht, duidelijk kunnen zien.

De gevangene zal erkennen dat de echte werkelijkheid mooier is dan de beperkte werkelijkheid in de grot en wil graag de andere gevangenen overhalen om ook los te breken van hun ketens, zodat ook zij de echte wereld kunnen aanschouwen. Hij loopt terug de grot in en vertelt de nog vastgeketende gevangenen over het vuur, de objecten en het zonlicht buiten de grot. Maar de gevangenen ontvangen zijn boodschap niet positief. Zij beginnen hem uit te lachen en voor gek te verklaren. Zij kennen immers alleen de schaduwen en de echo’s in de grot. Een werkelijkheid daarbuiten kan onmogelijk bestaan. Bovendien lijkt de man die buiten het zonlicht gezien heeft niets meer te kunnen zien in de donkere grot, waardoor de vastgeketende gevangenen hem niet alleen voor gek verklaren, maar zij zien ook zijn onderneming als schadelijk en gevaarlijk. Mocht hij de gevangenen uit de grot willen sleuren, dan zouden zij hem misschien zelfs vermoorden.

Plato’s Allegorie van de Grot beschrijft hoe ware denkers die zich met moeite weten los te komen van hun ketens en de wereld begrijpen zoals die echt is, nauwelijks tot niet gelooft zullen worden door hen met wie zij die kennis willen delen. De mensen die slechts de ‘schaduwen’ kunnen zien zullen de ware denkers zelfs als gevaar kunnen zien.