Hanzesteden in Nederland

In de 14e en 15e eeuw was er rond de Oostzee, de Noordzee en de Zuiderzee een verbond van handelaars actief. Dit verbond heette de Hanze. In eerste instantie was dit de Duitse Hanze. de Duitse steden bleven actief in het verbond tot halverwege de 15e eeuw om vervolgens plaats te maken voor andere steden zoals bijvoorbeeld Amsterdam. Lees meer over de geschiedenis van hanzesteden en de hanzesteden in Nederland. 

Wat betekent hanze?

Hanze is een woord uit de middeleeuwen dat twee dingen betekent:

• een bepaalde belasting die handelaars betaalden om te handelen in een stad of gebied;
• een vereniging van kooplieden afkomstig uit een of meerdere steden. De leden van een hanze betaalden flink om lid te zijn, maar niet voor niets. Het lidmaatschap van een Hanze had ook een hoop voordelen. De samenwerking leverden kostenvoordelen in de handel op en veiligheid op het water. Leden van een hanze voeren zoveel mogelijk in konvooien.

Hanzen bestonden al voor de Duitse Hanze. Al in de 12e eeuw waren er veel hanzen. Dit waren in het begin vaak kleine samenwerkingen maar in het begin van de 13e eeuw bestond de Vlaamse Hanze al uit meerdere steden uit diverse landen. Onder meer Londen, Gent en Brugge waren aangesloten. In de tijd ontstond ook een hanze waarbij op het hoogtepunt handelaars uit 25 steden in Frankrijk en Vlaanderen waren aangesloten. Deze hanze draaide om het handelsverkeer van de jaarmarkt van Champagne.

De Hanze

De Hanze waarover wij in Nederland spreken is de Duitse Hanze. Aan het eind van de 12e eeuw ontstond een verbond van kooplieden uit steden in Noord-Duitsland. In de 13e eeuw transformeerde dit verbond in een verbond dat bestond uit meerdere hanzen uit diverse steden.  Uiteindelijk werd in 1356 de Duitze Hanze opgericht: Een vereniging van steden met in de hoogtijdagen maar liefst 150 aangesloten steden.

Het gebied van de Duitse Hanze had een reikwijdte van de Finse Golf in het noorden van Europa tot de Nederlandse Zuiderzee. De Duitse Hanze in Londen, Brugge en het Russische Novgorod nederzettingen van waaruit werd gehandeld.

In de loop  van de 14e eeuw groeide de invloedssfeer van de Hanze. Er werd handel gedreven in Zuid-Duitsland, met steden uit Italië, Frankrijk, Spanje en Portugal.

De Nederlandse Hanzesteden

Ook in Nederland waren er Hanzesteden. De Nederlandse Hanzesteden de het meest actief waren in het verbond waren:

• Arnhem;
• Deventer;
• Groningen;
• Harderwijk;
• Kampen;
• Stavoren;
• Zwolle.

De Nederlandse Hanzesteden hadden veel profijt van hun lidmaatschap. Er werd gebruik gemaakt van relatief kleine schepen met een lengte van 15 tot 30 meter, zogeheten Koggeschepen. Deze schepen hadden op de achtersteven, soms ook op de voorsteven, een torentje. Als men vijandelijke schepen tegenkwam werden deze als het nodig was vanuit dit torentje onder vuur genomen met pijlen.

Een replica van een koggeschip zoals gebruikt werd door de Nederlandse Hanzesteden

De handelswaar kwam vanuit het noorden naar de Hanzesteden in Nederland. In de Nederlandse Hanzesteden werd de handelswaar overgescheept en verder vervoert naar andere, meer inwaartse, landen in Europa. Omdat het vervoer destijds voornamelijk over de grote rivieren ging had Nederland een zeer gunstige positie aan de monding van meerdere rivieren: De Rijn, de Maas, de Schelde en de Ijssel. Met name de Nederlandse Hanzesteden die langs de Ijssel lagen hadden een goede positie. De Ijssel was een tak van de Rijn en de Rijn liep ver het Europese binnenland in.