Wat is een mystieke ervaring?

Al duizenden jaren zijn er mensen die achter de ons bekende werkelijkheid willen kijken. Zij willen antwoorden vinden op vragen over het bestaan. Om hierover inzichten te verkrijgen wekken deze mensen ‘mystieke ervaringen’ op, die hun geest moet loskoppelen van zintuiglijke begrenzingen.

Wat is een mystieke ervaring?

Ieder mens zou op ieder moment in staat zijn om alles te herinneren wat er gebeurd is in zijn of haar leven en om alles waar te nemen dat waarneembaar is in het universum, ware het niet dat de functie van onze hersenen, ons zenuwstelsel en onze zintuigen bestaat uit elimineren, en niet uit produceren.

Een van de functies van onze hersenen en zenuwstelsel is ons te beschermen tegen overweldiging en verwarring door deze massa van grotendeels irrelevante en onbruikbare informatie, die via onze zintuigen tot ons komen.Het schakelt deze overbodige informatie uit en maakt een kleine selectie van informatie die bruikbaar is voor ons.

Zo ver wij dieren zijn is het ten alle koste belangrijk voor ons om te overleven. Om biologische overleving mogelijk te maken moet onze omgeving (het universum) getrechterd worden door de filterende klep van onze hersenen en ons zenuwstelsel. Wat er aan de andere kant van de trechter uitkomt is een miezerig straaltje bewustzijn dat de mens als dier zal helpen te overleven op deze planeet.

Om de inhouden van dit gereduceerde bewustzijn te formuleren en uit te drukken hebben mensen taal ontwikkeld. Ieder individu is zowel de begunstigde als het slachtoffer van de linguïstische traditie waar hij of zij in geboren is.

De begunstigde in de zin van dat taal het mogelijk maakt om kennis te verkrijgen van de ervaringen van andere mensen. Het slachtoffer in de zin van dat dit hem de overtuiging zal geven dat zijn gereduceerde bewustzijn het enige bestaande bewustzijn is en dat het zijn gevoel voor realiteit misvormd, waardoor hij maar al te graag zal aannemen dat zijn verkregen informatie en zijn woorden feitelijke dingen in de wereld zijn.

Om biologisch goed te kunnen functioneren bevat ons brein enzymsystemen. Een aantal van deze enzymen reguleren de toevoer van glucose naar onze hersencellen. Als men zich gedurende een lange tijd onthoudt van eten of slapen, de zintuiglijke input reduceert tot een minimum (in het Engels: sensory deprivation), of bepaalde middelen neemt die de enzymen verhinderen de toevoer van glucose te reguleren zullen verscheidene hersenfuncties niet meer normaal kunnen werken.

Het gevolg is dat onze zintuigen, ons zenuwstelsel en ons brein blootgesteld worden aan een overvloed aan indrukken.  Het resultaat is een overweldigende ervaring die voor veel mensen als angstig kan worden ervaren. Het lichaam is immers niet gemaakt om al die indrukken te kunnen verwerken, maar eerder om een selectie te maken van alle indrukken. Voor andere mensen kan zo’n ervaring als iets heel moois en leerzaam worden gezien en hen de overtuiging geven dat er meer is dan wij normaliter als mensen kunnen waarnemen. Zo’n ervaring zou men een ‘mystieke ervaring’ kunnen noemen, waarbij men een toestand van het bewustzijn ervaart die achter de alledaagse menselijke perceptie ligt.

Mystici en sjamanen

Al duizenden jaren (zo niet honderdduizenden jaren) trachten mensen mystieke ervaringen op te wekken. Dit soort ervaringen hebben een belangrijke rol gespeeld bij een aantal bekende verhalen van de grootste godsdiensten. De ervaringen werden vaak visioenen genoemd, die op verschillende wijzen opgewekt werden. In de Bijbel leek Paulus te lijden aan epilepsie, toen hij onderweg naar Damascus werd getroffen door een aanval. Zijn hersenen functioneerden op dat moment niet meer zoals het normaal deed en toonde hem dingen die hij in een normale toestand niet zou kunnen waarnemen.

Wereldwijd nemen sjamanen al duizenden jaren lang bepaalde middelen tot zich, waardoor ze in contact komen met de ‘geestenwereld’. De psychedelische middelen die ze gebruiken (bijvoorbeeld ayahuasca, paddenstoelen of mescaline) verstoren de werking van de hersenen en zorgen ervoor dat zij een wereld kunnen waarnemen die normaal niet waarneembaar is.

Door te vasten, of door andere vormen van onthouding kan ook zo’n ervaring opgewekt worden. Wat zijn dan de kernmerken van een mystieke ervaring?

Kenmerken mystieke ervaring

Een mystieke ervaring kan op veel verschillende manieren ervaren worden, maar een aantal elementen die vaak voorkomen tijdens zo’n ervaring zijn:

1. Ontbinding van de identiteit. (Het ego van de persoon functioneert niet zoals normaal tijdens de ervaring, waardoor de persoon tijdelijk ontbonden is van zijn identiteit.)
2. Het overweldigende gevoel van eenheid met de omgeving en het universum te ervaren. (Lees hier ons artikel over non-dualiteit)
3. Objecten en verschijnselen los kunnen zien van menselijke concepten, doordat de sluier van sociale conditionering tijdens de ervaring verwijdert is.
4. Het gevoel voor tijd en ruimte verdwijnt.
5. Verandering van perceptie. Beelden, geluiden en gedachtegangen worden waargenomen, die men in een ‘normale’ toestand niet waarneemt.

Voor de meeste mensen is een mystieke ervaring een van de meest onvergetelijke ervaringen in hun leven. Ook al kan de ervaring soms angstig zijn, het heeft de persoon de wereld laten zien vanuit een ander perspectief. De ervaring werkt ‘geestverruimend’. Hierdoor leren mensen vaak meer waardering te hebben voor de wereld en voor zichzelf.  Veel mensen beschouwen de mystieke ervaring als een zeer positieve en leerzame ervaring.