Wat was de Zwarte Dood?

In oktober 1347 voeren een aantal koopvaardijschepen de haven van Messina op Sicilië binnen, met aan boord dode en stervende mannen. De schepen kwamen vanuit de Zwarte-Zee-haven Caffa in de Krim. De zeelieden aan boord van de schepen waren ziek en vertoonden zwarte gezwellen in de oksels en de liezen, waaruit bloed en pus liepen. De zieke zeelieden leden veel pijn en stierven binnen vijf dagen na het verschijnen van de eerste symptomen. De pest, ook wel bekend als de Zwarte Dood, had vanuit Centraal Azië Europa bereikt.

De Zwarte Dood

Naarmate de pest zich verspreide traden er andere symptomen op. Mensen geïnfecteerd met de ziekte kregen hoge koorts, zware hoestbuien en spuugden bloed uit. Veel slachtoffers stierven al binnen drie dagen, en sommigen zelfs al binnen 24 uur.

De builenpest, zoals de ziekte genoemd wordt vanwege de builen, of bulten die bij de slachtoffers op het lichaam verschenen, bestond uit twee verschillende varianten. De eerste variant infecteerde de bloedbaan, waardoor de ziekte door de builen en bloedingen op het lichaam door aanraking verspreid werd. De tweede variant infecteerde de longen, waardoor die zich verspreide door de infectie van de luchtwegen. Door het bestaan van deze twee verschillende varianten was de ziekte zo dodelijk en zorgde voor een zeer hoog sterftecijfer. De ziekte werd in eerste instantie verspreid door vlooien van ratten. De ziekte was zo dodelijk dat sommige mensen gezond naar bed gingen en stierven voor zij wakker werden. De mensen wisten in de veertiende eeuw niet hoe zij de ziekte konden voorkomen of hoe zij ervan konden genezen.

De steden en dorpen lagen bezaaid met lijken en de mensen die de lichamen wilden bergen stierven vaak tijdens de handeling.

De ziekte verspreiden zich in 1348 door Frankrijk, Italië, Zwitserland, en Spanje en door Frankrijk weer naar het noorden het kanaal over naar Engeland. Vooral in de grote steden bleef de pest lang hangen. In sommige gebieden verscheen de ziekte een aantal maanden, maakte in die maanden veel slachtoffers en verdween daarna weer. In 1349 bereikte de ziekte via Parijs Vlaanderen en de Lage Landen, en vanuit Engeland Schotland, Ierland, Noorwegen, Zweden, Denemarken, Pruisen, IJsland en zelfs Groenland. Rusland werd pas in 1351 getroffen door de pest.

De ziekte duurde van 1347 tot 1351. Per dag stierven duizenden mensen. In Parijs alleen al, stierven tot het einde van 1349 achthonderd mensen per dag. Het precieze aantal gestorven mensen in Europa is moeilijk vast te stellen. Kroniekschrijvers uit de veertiende eeuw hadden nog weleens de neiging aantallen te overdrijven. Waarschijnlijk stierven in Europa tussen de 25 en 50 miljoen mensen.