Wat is vrijmetselarij?

De vrijmetselaars vormen een genootschap dat over de hele wereld verspreid is. Vanwege hun geheimzinnigheid doen er allerlei complottheorieën over de vrijmetselaars de ronde. Het genootschap is dan ook erg controversieel en er zijn diverse groepen op de wereld die, meestal uit onwetendheid, tegen de vrijmetselarij zijn. Maar wat is vrijmetselarij dan precies?

Ontstaan vrijmetselarij

Volgens de Verenigde Grootloge van Engeland zou de vrijmetselarij tegen het einde van de 17e eeuw ontstaan zijn. De Verenigde Grootloge van Engeland werd opgericht in 1717 en wordt gezien als één van de hoogste autoriteiten in de wereld van de vrijmetselarij. Vanaf deze periode ontstonden er wereldwijd vrijmetselaarsloges. De vrijmetselarij maakt gebruik van dezelfde rituelen, tradities en leerstellingen zoals ze waren bij het ontstaan aan het einde van de 17e eeuw en het begin van de 18e eeuw. Echter, de vorm van deze rituelen en tradities duiden op een oudere oorsprong die terug te leiden is naar de middeleeuwse bouwgilden. Sommige historici en vrijmetselaars stellen zelfs dat de oorsprong ligt in het Oude Egypte, maar dat is tot nu toe slechts speculatie.

De eerste vrijmetselaarsloge in Nederland werd gesticht in 1734. Momenteel zijn er 140 loges in Nederland.

Wat is een vrijmetselaar?

Een vrijmetselaar kan gezien worden als een ‘spirituele bouwvakker’ die werkt aan de ‘ambacht des levens’. De vrijmetselaar werkt aan zichzelf om zich spiritueel te ontwikkelen. De vrijmetselaar leert zichzelf de spiegel voor te houden, in plaats van dat bij een ander te doen. Zo wil de vrijmetselaar een completer mens worden om, volgens zijn eigen visie, gepaster te kunnen handelen jegens zijn medemens.

De belangrijkste spreuk voor vrijmetselaars is ‘Ken Uzelve’. Hiermee wordt bedoeld dat een vrijmetselaar pas goed kan ontwikkelen als hij zichzelf echt goed kent en aan zijn persoonlijke gebreken kan werken. De spreuk ‘Ken Uzelve’ stamt al uit de Griekse oudheid, toen de tekst boven de ingang van de Tempel van Delphi stond geschreven.

Een vrijmetselaarsloge. Boven de ingang van de werkplaats staat de spreuk ‘Ken Uzelve’.

De spreuk ‘Vrijheid, gelijkheid en broederschap’ is ook erg belangrijk binnen de vrijmetselarij. Dit motto deed zijn intrede tijdens de Franse Revolutie, die begon in 1789. Bij de Franse Revolutie waren immers enkele vrijmetselaars betrokken, al was de revolutie niet op touw gezet door de vrijmetselarij. De spreuk is er ook een die door vrijmetselaars hedendaags nageleefd wordt.

Vrijheid – Ieder mens is vrij om te ontwikkelen zoals hij of zij wil. Geen ander persoon mag voor jou bepalen wat jouw keuzes zijn.

Gelijkheid – Ieder mens is gelijkwaardig, ongeacht afkomst, geaardheid, geslacht en overtuiging. Ieder mens dient daarom gelijk behandeld te worden.

Broederschap – Vrijmetselaars leven in een broederschap. Deze band strekt zich uit over de hele wereld. Vrijmetselaars noemen elkaar broeder. Elke broeder wordt volgens de hierboven genoemde waarden behandeld. Daarmee wordt bedoeld dat iedere vrijmetselaar een vrij persoon is en dat iedere vrijmetselaar gelijk is. Vrijmetselaars behandelen iedere broeder met respect en zoeken naar aspecten die de broeders met elkaar verbinden, in plaats van te zoeken naar wat hen verdeeld. Een gedachtegoed die de wereld goed zou doen als die overal werd toegepast.

Hoe werkt de vrijmetselaar aan zichzelf?

Vrijmetselaars komen één of twee keer in de week bij elkaar in hun loge. Hier wordt in een gemoedelijke sfeer gepraat over allerlei onderwerpen. De ‘werkzaamheden’ in de loge bestaan uit het opleveren van bouwstukken en het uitvoeren van rituelen.

Het opleveren van een bouwstuk betekent eigenlijk hetzelfde als een spreekbeurt houden. Dit kan over vrijwel elk onderwerp gaan, zolang het maar geen politieke of religieuze overtuigingen propageert. Nadat een bouwstuk is opgeleverd door een vrijmetselaar zal er op gepaste wijze over worden gepraat. Dit is meestal aanvullend en motiverend. Vrijmetselaars vermijden namelijk debat omdat dit hen als broeders zal verdelen in plaats van verenigen.

In rituelen worden leerling-vrijmetselaars ingewijd of vrijmetselaars ‘verheven’ naar een volgende graad. In een ritueel wordt door middel van symboliek indruk gemaakt op het subject. De vrijmetselaar kan uit deze symboliek bepaalde waarden halen zodat de vrijmetselaar op andere manieren naar de verschillende aspecten van het leven leert kijken.

De ‘werkplaats’, zoals vrijmetselaars het noemen. Hier worden de rituelen uitgevoerd.

De symboliek die gebruikt wordt in een ritueel is door vrijmetselaars vrij te interpreteren. Er heerst geen geloofsovertuiging in de vrijmetselarij.

Gemengde loges en vrouwelijke vrijmetselaars

Bij de meeste vrijmetselaarsloges mogen alleen maar mannen lid worden. Dit is echter niet gekozen vanuit een seksistische visie. De overtuiging heerst dat de toelating van een vrouw in een genootschap dat alleen uit mannen bestaat de energie zodanig veranderd dat de leden zich anders zouden gaan gedragen door de aanwezigheid van een vrouw. Mannen zijn nou eenmaal anders dan vrouwen. Om dezelfde reden zijn er ook loges uitsluitend voor vrouwen.

Voor vrijmetselaars die geen waarde zien in het hebben van gescheiden loges zijn er loges die bestaan uit gemengde groepen, dus waar zowel mannen als vrouwen welkom zijn. Dit wordt de Internationale Orde der Gemengde Vrijmetselarij genoemd, of ook wel Le Droit Humain.

Voor vrouwen is het dus ook mogelijk om vrijmetselaar te worden bij loges die alleen voor vrouwen zijn. Deze loges vallen onder de Orde van Weefsters Vita Feminea Textura of de Orde van Vrije Weefsters Vinculum Verum.

Wat is het geheim van de vrijmetselarij?

Er worden bepaalde dingen ‘geheim’ gehouden in de vrijmetselarij. Het belangrijkste zijn de rituelen. Wat er zich afspeelt tijdens een ritueel dient de vrijmetselaar voor zichzelf en zijn broeders te houden. Het geheim heeft niks te maken met complotten die gesmeden worden of handelingen in een ritueel die het daglicht niet kunnen verdragen.

Symboliek waar de vrijmetselaar mee te maken krijgt.

De bedoeling van een ritueel is dat het indruk maakt op de vrijmetselaar zodat hij het ritueel goed kan ervaren. Hier leert de vrijmetselaar het meest van. Als de vrijmetselaar al van te voren zou weten wat hem in een ritueel te wachten stond zou de beleving hiervan een stuk minder zijn. Daarom vinden de meeste vrijmetselaars het belangrijk dat de handelingen in zo’n ritueel alleen besproken worden binnen de loge. Maar ook daar denkt iedere vrijmetselaar weer anders over.

Voor een vrijmetselaar gaat het er om zichzelf te ontwikkelen door samen met zijn broeders te zoeken naar inzicht en waarheid.

Foto’s: Edwin Bootsman, www.edwinbootsman.nl